De 16e-eeuwse atlas van Jacob van Deventer is een mooie aanleiding om oude steden, stadjes en dorpen in Nederland te bezoeken! De atlas, met een gewicht van bijna 4,5 kg, kun je maar beter thuis laten. Een paar foto’s van beeld en de toelichting op de kaart(en) zijn onderweg voldoende. Over Oudewater, waarvan zoals zoveel plaatsen in Nederland de globale structuur van straten en waterwegen nog intact is, leren we dat hier twee rivieren – nu gekanaliseerd – samenkomen.
- Oudewater is rond het jaar 1100 ontstaan op een kruispunt van vaarwegen, in dezelfde periode als Amsterdam. In Oudewater stroomt de door de stad meanderende Lange Linschoten vanuit het noordoosten in de Hollandse IJssel (Ysel fl.).
- Van Deventer, die de kaarten van de steden in Nederland en Vlaanderen maakte in opdracht van de Spaanse koning Filips II, voegt aan de hoofdkaart altijd een bijkaart toe met belangrijke bouw- en vestingwerken. Deze bijkaart (foto 2 hierboven) toont ten noordwesten van de monding van de Lange Linschoten in Ysel fl. de Grote of Sint-Michaelskerk, waarvan de muur eerder onderdeel was van de vesting (foto 3 en 4). Deze ligt op een oeverwal en is het oudste deel van Oudewater, dat in een gebied van veenontginningen ligt.
- Oudewater kreeg rond 1260 stadsrechten; Floris V kreeg de stad in onderpand en rond 1300 is Oudewater uitgegroeid tot een markt- en havenstad. Oudewater werd verwoest door de Utrechtse bisschop Jan van Arkel en weer opgebouwd door de Hollandse graven tot één van de sterkste steden van Holland.
- In 1575 werd Oudewater door de Spanjaarden verwoest. In de 17e eeuw kreeg de stad nieuwe vestingwerken, ook ten zuiden van de Hollandsche IJssel.
- In 1970 werd Oudewater aan de provincie Utrecht toegevoegd.
- Foto 5: de Lange Linschoten nabij de monding in de Hollandsche IJssel.
- Foto 6: Amsterdamsche Veer in 1920. De woningen aan de rechterzijde staan er nog.
Bronnen:
-korte wandeling in februari 2025;
-Stedenatlas Jacob van Deventer, door Bram Vannieuwenhuyze & Reinout Rutte. Uitgeverij Thoth 2018.
Lees meer over de oudste kaarten van Oudewater op de website van de Geschiedkundige vereniging Oudewater
Tips voor een volgende wandeling:
–Stadswandeling Oudewater (Volkskrant 2000)
-bezoek Touwmuseum “de Baanschuur” (open van april t/m oktober)
-wandelen van Linschoten naar Oudewater langs de Lange Linschoten
